Davvisámegiela finihtta vearbahámiid

Abstract

Dutkamušas guorahallojuvvo davvisámegiela finihtta vearbahámiid morfologiija ja morfofonologiija oččodeapmi vuollel golmmajahkásaš máná gielas. Guorahallama teorehtalaš duogážin adnojuvvo ovda- ja árramorfologalaš lahkonanvuohki vearbasojahanvuogádaga oččodeapmái, ja das čielggaduvvo earenoamážit árramorfologalaš muttu sojahanhámiid variašuvdna. Dasa lassin kártejuvvo, goas guhtege sojahanhápmekategoriija ihtá máná gillii ja sajáiduvvetgo jovssushámit guorahallanáigodagas. Dutkamuša vuođđun lea ovtta, simultánalaččat guovttegielat máná giellamateriála. Dutkamuša mielde vuosttaš vearbahámit ihtet máná gillii agis 1;4 ja vearbasojahanmorfologiija oččodeami ovdamorfologalaš muddu bistá agi 1;8 rádjái, goas fas árramorfologalaš muddui sirdáseapmi álgá. Rávesolbmuidgielalágan sojahanvuogádat sajáiduvvagoahtá, go mánná lahkona agi 3;0. Viiddes dutkanmateriála čájeha, ahte árramorfologalaš muttus jovssushámiid bálddas adnojuvvojit hápmevariánttat, maid ráhkadus spiehkkasa mainna nu lágiin jovssushámiid ráhkadusas. Hámiin lea dábálaččat jogo paradigmáhtalaš dahje morfofonologalaš variašuvdna rávesolbmuidgiela hámiid ektui, muhto muhtun dáhpáhusain máná hámiid variašuvnna sáhttá čilget maiddái jogo fonologalaš dahje giela olgguldas fáktoriiguin. Eanas dáhpáhusain mánná atná jovssushámi sajis muhtun eará rávesolbmuidgiela paradigmma sojahanhámi. Dábáleamos dain lea ovttaidlogu 3. persovnna hápmi, muhto maiddái eará rávesolbmuidgiela hámit adnojuvvojit jovssushámiid sajis. Morfofonologalaš variašuvdna boahtá ovdan earenoamážit dakkár dáhpáhusain, main jovssushámi mátta lea earalágan go seamma leksema eanas eará jovssushámiid mátta. Mánná sáhttá dalle atnit jovssushámi máddaga sajis dan máddaga, mii lea sutnje oahpis eanas eará sojahanhámiin. Nugo eará gielain main lea rikkes morfologiija, vearbahámiid oččodeapmi álgá juo árrat, ja go árramorfologalaš hápmevariánttaid geavaheapmi geahppána guorahallanáigodaga loahpas, de jovssushápmi sajáiduvvá eanas sojahanhápmekategoriijain áidna hápmin, ovdal go mánná deavdá golbma jagi.